श्रावण महिन्याचा तिसरा आठवडा संपता संपता वेध लागतात ते गणेश चतुर्थीचे! गणपती बाप्पाचे! महाराष्ट्राच्या लाडक्या दैवताचे! पेशवेकालीन गणेश मंदिरांचा एक आढावा!

पहाटे साडे पाचला पाचाडला एसटीतून उतरल्यावर आपली नजर समोरच उभ्या असलेल्या एका डोंगरावर खिळते. अंधुक प्रकाशातही त्याचं ते महाकाय रूप आपल्याला आकर्षित करत. आकाशात चढलेला तो डोंगर, त्याचे उभे काळेकभिन्न ताशीव कडे, दीड गाव उंच असलेला हा डोंगर समोर पाहताचक्षणी ओळख पटते! छत्रपतींचे द्रष्टे बोल कानात घुमू लागतात – “तख्तास जागा हाच गड करावा!”

लिंगाणा!

शिवछत्रपतींच्या लाडक्या रायगडाचा अंगरक्षक, बोराट्याच्या नाळेचा पहारेकरी, सह्याद्रीचा मूर्तिमंत रौद्ररूप धारण केलेला असा हा सुळकावजा किल्ला! जवळ जवळ ६५० फुटी शिवलिंगच जणू! समुद्र सपाटी पासून २९६९ फूट असलेला, गगनास भिडलेला, बुलंद, बेलाग, दुर्गम असा हा गड! मित्रांना मित्र आणि शत्रूला भयावह शत्रू वाटणारा, प्रथमदर्शनी धडकी भरवणारा आणि माझा आवडता असा हा लिंगाणा किल्ला! म्हणूनच अरुण सरांनी विचारल्यावर मी विनाविलंब उत्तर दिले, “होय सर! मी नक्की येणार!”

ती संध्याकाळच मंतरलेली होती!

दिवसभराची आंध्र-कर्नाटकच्या अक्षरश: जाळणाऱ्या उन्हातली गडभ्रमंती, गुत्तीचा किल्ला पाहून भारावल्या अवस्थेत केलेला गुत्ती-बल्लरी बस प्रवास. संध्याकाळी ३:३० वाजता बल्लरीत पोहोचल्यावर आम्हाला कळले की बल्लरीचा किल्ला ५:३० वाजता बंद केला जातो म्हणून ५ जण एका रिक्षामध्ये कोंबून त्वरित किल्ल्याच्या पायथ्याला पोहोचून तास-दीड तासात धावत पाहिलेला बल्लरीचा खणखणीत दुर्ग! आणि हे सगळे करत असताना भाजून काढणारा प्रचंड उकाडा! या साऱ्यामुळे आलेला थकवा आणि अंगाची होणारी आग, पायथ्याला असलेल्या प्राचीन बसवण्णा मंदिराच्या आवारात येताच, त्या मंतरलेल्या संध्याकाळी एका क्षणात विरून गेला! मंत्रमुग्ध करून एका वेगळ्याच अवस्थेत मनाला घेऊन गेला!

Well before metalled roads were invented and automobiles could help reduce the travel time, the ancient Sahyadri range boasted of an intricately developed system of Trade Routes locally known as “Ghat Waat” – ‘Ghat’ meaning ‘Mountain Pass’ and ‘Waat’ meaning ‘Road’! This blog documents our trek to two such ancient routes in Sahyadri Mountain Range!

काळ्या आकाशात जरा कुठे उजाडू लागलं होतं. त्या अंधुकश्या प्रकाशात नजरेत सहज भरून येत होतं तो ब्रह्मगिरी पर्वत. अजस्त्र! आडदांड! अंधारामुळे त्याचा तो अवाढव्य आकार अधिकच मोठा वाटत होता! पाहताक्षणी एक भीतीयुक्त आदराची भावना निर्माण झाली. कैक सहस्त्र वर्षांपासून तप करीत असलेला जणू एखादा साधुपुरुषच! बेफाट सुटलेल्या वार्यामुळे पावसाचे ढग त्याच्या माथ्यावर आदळत होते, विखुरले जात होते! जणू शेकडो मेघदूत त्या पर्वतऋषींशी संदेशांची देवाणघेवाण करीत असवते! असा हा ब्रह्मगिरी पर्वतऋषी आपल्या माथ्यावर त्र्यंबकगडाचा मुकुट मिरवत, त्र्यंबकेश्वरास आपल्या कुशीचे अभेद्य संरक्षण देत युगानुयुगे अचल उभा आहे!

पावलागणिक उडणारी धूळ-माती,
सांगती मला कोण्या जन्माची नाती?
रेंगाळतो इथे मी, निघत नाही पाय,
या दगडांशी जडले नाते काय?

– संमोहन- रंगांची उधळण करतो भिरभिरता सांजवारा रंगी नभीच्या न्हाउनी तृप्त झाली धरा श्रावणात धुळवड खेळतो वृंदावनीचा गोपाळ प्यारा कुंचला आकाशी फिरवूनी रेखाटला सप्तरंगी पसारा रूप देखणं मी पाहतो स्तब्ध…

ज्यांच्या असंख्य शिव्या खाल्ल्या, प्रेमाचे कोटी कोटी शब्द आणि शाबास्कीच्या पाठीवर थापा मिळवल्या, ज्यांच्यामुळे सह्याद्रीत काही वेगळे करता येते याची जाणीव झाली, जो जगण्याचे धडे देऊन गेला अशा या गुरूस…